علاوه بر تغییرات مغز که در غیاب نور رخ می‌دهد و به افزایش اضطراب می‌انجامد، ترس از تاریکی ممکن است با ترس از خشونت یا حمله مهاجمان احتمالی ارتباط داشته باشد. یعنی چون فرد در تاریکی جایی را نمی‌بیند، تهدیدهایی احتمالی را تصور می‌کند که ممکن است در تاریکی پنهان شده باشند. بنابراین مهم‌ترین علت ترس از تاریکی به خودِ تاریکی مربوط نیست، بلکه به‌خاطر خطرات ناشناخته پنهان در آن است. به همین دلیل سازندگان فیلم‌های ترسناک اغلب از تاریکی برای ترساندن بینندگان استفاده می‌کنند.
متخصصان بر این باورند که تاریکی حواس دیگر فرد را هم تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. فرد صدا را می‌شنود و حرکت را حس می‌کند، اما چون نمی‌تواند منبع آنها را ببیند، به‌احتمال زیاد ترس شدیدتری به او دست می‌دهد.
ناامنی و نداشتن اعتمادبه‌نفس هم ممکن است علل ترس از تاریکی باشند، به‌خصوص اگر فرد هنگام تنهایی از تاریکی بیشتر می‌ترسد.
برخی از روانکاوان بر این باورند که ترس از تاریکی در افراد ممکن است با اضطراب جدایی از فردی در ارتباط باشد که بیشترین دل‌بستگی را به او دارند، برای نمونه یکی از والدین. این مسئله به‌دلیل اضطراب جدایی در کودکان رایج‌تر است.
گاهی اوقات ممکن است فرد نداند چرا تاریکی تا این حد روی او اثر می‌گذارد. معمولا این افراد می‌گویند از وقتی به یاد دارند این ترس وجود داشته است.